Türklerin yoğun yaşadığı Sibirya’ya başlayan yolculuğumuzda, asimilasyon ve baskı sonucu az sayıda kalan Soyot Türklerinin izini bulduk. Oldukça zorlu coğrafyada kendilerine has yaşam mücadelesi veren Soyot Türklerinin sayısı günümüzde 5000’i bile geçmiyor. Rusya’ya bağlı Buryatya’nın Okin bölgesinde yaşamaktalar. Göktürk kağanlığından bu yana aynı coğrafyada yaşamaya devam eden Soyotlar, halen Sayan Dağlarının eteğinde yaşıyor. Onlar hakkındaki ilk yazılı kaynak XVII. asra ait. Geleneksel geçim kaynakları geyikçilik ve avcılık. Zamanla Soyotlar, Buryatlarla karışarak kendi medeniyetlerinin ve geleneklerinin bir kısmını kaybettiler. Dini inanışları Şamanizm ve Budizm. Okin bölgesi Türk ve Moğol medeniyetinin kesiştiği bir yer. Soyotlar dış dünyadan kopuk, sadece kendilerine ait hayat tarzları çerçevesinde yaşamlarını sürdürdüler. Onlar hakkında fazla bilgi bulunmamasına rağmen, Nazgül Kenzhetay ve Emin Karaçak, Soyot Türklerinin köyünü buldu ve eşsiz yaşam tarzlarını sizlere aktardı.
Kalın’ anlamına gelen Tayga ormanlarının tam ortasında dünyadan uzak yaşamlarını sürdürüyorlar. Sayıları her zaman az olan Tofa Türkleri, kökenlerinin Çin Seddi’ne kadar ulaştığını iddia ediyorlar. 1930’a kadar ’Karagas’ olarak adlandırılan bu boya, Sovyet idaresi tarafından kendilerine yeni bir etnonim verildi. Bu yıldan sonra ise ‘Tofa/ Tofalar’ adı verildi. Tofa Türklerinin kökeni hakkında ilgi çekici bir açıklama ise Eberhard’a ait. Eberhard; Tofaların, Orhun Abidelerinde isimleri geçen Tabgaçlar olduğunu iddia eder. Sayıları çok az kalan Tofa Türklerinin çoğu kısmı Sovyetlerin baskısı sonucu Rus tipi evlerde yaşamaya zorlanınca, hayatlarını kaybetti. Tofaların temel uğraşı alanı avcılık ve geyik besleyiciliği. Balık, samur, sincap, kızıl geyik ve dağ keçisi başlıca av hayvanları. Bunun dışında yerleşik düzene geçmeden önce toplayıcılık da temel uğraşı alanı olarak göze çarpar. Zorlu yolculuğun ardından Nazgül Kenzhetay ve Emin Karaçak Tofa Türklerinin bulunduğu yere ulaştı. Tofa Türklerinin yaşamlarını kayda geçirdi. Bir Tugan’ın en özel bölümü olan 3. bölümde Tofa Türklerini anlattık.
Türklerin ilk ana yurdu hep merak edilir. Hepimizin tarih derslerinde gördüğü Türk toplulukları ise sadece Orta Asya ülkelerinden ibaret değil ama. Eğer bir gün kutuplara doğru yola çıkarsanız 1’den 10’a kadar saysalar rahatlıkla anlayacağınız Türk topluluklarının da olduğunu biliyor musunuz? Sibirya’nın kuzeyindeki Saha Türkleri tam 14 asırdır Türk kültür ve geleneklerini devam ettiriyor. Anadolu Selçukluları’nın ordularda çaldığı müzik aleti kopuz, bu coğrafyada da sıklıkla kullanılıyor. Yakutistan olarak da bilinen bölge, benzerlikleri kadar farklılıklarıyla da göze çarpıyor. Günlük yaşam aktiviteleri bizden biraz daha farklı. Soğuk iklim bölge halkını yakından etkiliyor. Yakutistan kaç derece diye merak ediyorsanız -50, -60, hatta -70 dereceleri duyduğunuzda hiç şaşırmamalısınız. Güneşin çok nadir görüldüğü ama güneş kadar sıcak insanlarla dolu olan Yakutistan, TVNET ve GZT ortak yapımı olan ‘Bir Tugan’ belgesel serisinin ilk bölümünde yerini aldı. Saha Türkleri hakkında bilinmeyenleri öğreneceğiniz bu bölümde editörlerimiz Nazgül Kenzhetay ve Emin Karaçak, Sibirya’yı sizler için adımlıyor.
Tofa Türkleri ziyaretinin ardından Nazgül Kenzhetay, Türk Dünyasının kırmızı yıldızı Altaylara ulaştı. Altaylar, Türk halklarından biri. Çoğunluğu Sibirya’daki Altay Cumhuriyeti ve Altay Kray’da yaşar. Altaylar, Teleütler, Telengitler, Kara Tatarlar, Oyratlar gibi farklı isimlerle anılıyor. Bir Tugan’ın Altaylar bölümünde Altayların tüm Türk Dünyasını besleyecek kültüre sahip olduğu ortaya çıkıyor. Ancak Altayların lojistik olarak en önemli kavşakta bulunmasına rağmen yolların gelişmemesi belgesel ekibine bu seyahatte zorluklar çıkarıyor. Altay Cumhuriyetinin başkentinde araştırmalar bittikten sonra, Kazak Türklerinin yaşandığı Koşağaç bölgesine giden belgesel ekibimizi ilginç maceralar bekliyordu. Her şeye rağmen, başladıkları yolu devam etme kararı alan ekip, tehlikenin eşiğinden dönüyorlar.
